معرفی

آنتی بیوتیک‌ها دارو‌هایی هستند که برای درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند. مقاومت آنتی بیوتیکی زمانی رخ می‌دهد که باکتری نحوه پاسخ دهی خود را به این دارو‌ها تغییر دهد. به طور مثال برخی باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیک در پاسخ به این ترکیبات موادی به محیط آزاد می‌کنند که باعث خنثی شدن آنتی بیوتیک می‌شوند. در نتیجه درمان عفونت‌هایی که ایجاد می‌کنند سخت‌تر از عفونت‌های ناشی از باکتری‌های غیرمقاوم است.

به طور کلی مقاومت آنتی بیوتیکی منجر به افزایش هزینه‌های پزشکی، بستری طولانی مدت در بیمارستان و افزایش مرگ و میر می‌شود.

جهان نیاز فوری به تغییر روش تجویز و استفاده از آنتی بیوتیک دارد. حتی اگر دارو‌های جدید تولید شوند، بدون تغییر رفتار، مقاومت آنتی بیوتیکی یک تهدید بزرگ باقی خواهد ماند. جهت تغییر این رفتار‌ها، باید اقداماتی جهت کاهش شیوع عفونت‌ها از طریق واکسیناسیون، شستن دست‌ها، انجام رابطه جنسی ایمن و بهداشت خوب مواد غذایی صورت گیرد.

بیان مسأله

مقاومت آنتی بیوتیکی در تمام نقاط جهان به طور خطرناکی در حال افزایش است. مکانیسم‌های مقاومت جدید در حال ظهور و گسترش در سطح جهانی هستند و توانایی کادر پزشکی را برای درمان بیماری‌های عفونی رایج تهدید می‌کنند. با کاهش اثربخشی آنتی‌بیوتیک‌ها، درمان بسیاری از بیماری‌ها - مانند ذات‌الریه، سل، عفونت خون، سوزاک و بیماری‌های ناشی از غذا- سخت‌تر و گاهی غیرممکن می‌شود.

باید توجه داشت که تا وقتی که می‌توان آنتی بیوتیک‌ها را برای استفاده انسان یا حیوان بدون نسخه خریداری کرد، ظهور و گسترش مقاومت بدتر می‌شود. از همین رو، در کشور‌هایی که دستورالعمل‌های درمانی استاندارد ندارند، آنتی‌بیوتیک‌ها اغلب توسط کارکنان بهداشتی و دامپزشکی بیش از حد تجویز می‌شوند و توسط مردم بیش از حد استفاده می‌شوند. بنابراین بدون اقدام فوری مردم کره زمین به مانند گذشته، در اثر عفونت‌های رایج و آسیب‌های جزئی می‌توانند بار دیگر جان خود را از دست بدهند.

بنا به آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری CDC، سالانه حداقل ۲ میلیون نفر در آمریکا به عفونت‌های مقاوم به درمان مبتلا می‌شوند. این در حالی است که سالانه ۲۳۰۰۰ نفر در اثر این بیماری در آمریکا جان خود را از دست می‌دهند.

این در حالی است که در ایران، آمار مصرف آنتی بیوتیک بسیار بیشتر از استاندارد‌های جهانی است. بنا به گفته دکتر زالی روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در بیست وهشتمین کنگره بیماری‌های عفونی و گرمسیری، سرانه مصرف آنتی بیوتیک در ایران ۱۴ تا ۱۶ برابر استاندارد جهانی است. به شکلی که معمولاً حتی برای ضعیف‌ترین عفونت‌ها نیز حداقل یک مورد آنتی بیوتیک قوی در نسخه تجویز می‌شود.

کنترل و جلوگیری

مقاومت آنتی بیوتیکی با استفاده نادرست و استفاده بیش از حد از آنتی بیوتیک‌ها و همچنین پیشگیری و درمان ضعیف عفونت تسریع می‌شود. برای کاهش تأثیر و محدود کردن گسترش مقاومت می‌توان در همه سطوح جامعه گام برداشت.

افراد

برای جلوگیری از گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی، اقدامات زیر می‌توانند مفید واقع شوند:

•  فقط زمانی از آنتی بیوتیک‌ها استفاده کنید که توسط یک پزشک یا دارؤساز تأیید شده، تجویز شده باشد.
•  اگر پزشک شما می‌گوید به آنتی بیوتیک نیاز ندارید، هرگز تقاضای آنتی بیوتیک نکنید.
•  هنگام استفاده از آنتی بیوتیک، همیشه به توصیه‌های راجع به نحوه استفاده از دارو توجه کنید. مصرف آنتی بیوتیک به مدت کمتر یا بیشتر از زمان گفته شده توسط پزشک می‌تواند منجر به مقاومت آنتی بیوتیک مصرف شما شود.
•  هرگز از آنتی بیوتیک‌های تاریخ گذشته استفاده نکنید.
•  با شستن مرتب دست‌ها، تهیه غذا به صورت بهداشتی، اجتناب از تماس نزدیک با افراد بیمار، انجام رابطه جنسی ایمن و انجام واکسیناسیون، از ابتلا به عفونت پیشگیری کنید.
•  غذا را با رعایت پنج اصل کلیدی سازمان بهداشت جهانی تهیه کنید\" (محل نگهداری غذا را تمیز نگه دارید، غذا‌های خام و پخته را جدا نگه دارید، غذا را کاملاً بپزید، غذا را در دمای ایمن نگه دارید، از آب و مواد اولیه سالم استفاده کنید). همچنین غذا‌هایی را انتخاب کنید که بدون استفاده از آنتی بیوتیک برای تقویت، رشد یا پیشگیری از بیماری در حیوانات سالم تولید شده‌اند.

سیاست‌گذاران

برای جلوگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی، مسئولین می‌توانند سیاست‌های ذیل را اتخاذ کنند:

•  اطمینان حاصل کنید که یک برنامه اقدام ملی قوی برای مقابله با مقاومت آنتی بیوتیکی وجود دارد.
•  بهبود نظارت بر عفونت‌های مقاوم به آنتی بیوتیک.
•  تقویت سیاست‌ها، برنامه‌ها و اجرای اقدامات پیشگیری و کنترل عفونت.
•  تنظیم و ترویج استفاده و دفع مناسب دارو‌های با کیفیت.
•  اطلاعاتی را در مورد تأثیر مقاومت آنتی بیوتیکی در دسترس عموم قرار دهید.

کادر سلامت

برای جلوگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی، متخصصان سلامت می‌توانند:

•  با اطمینان از تمیز بودن دست‌ها، وسایل و محیط از ایجاد عفونت جلوگیری کنید.
•  طبق دستورالعمل‌های فعلی، فقط در صورت نیاز آنتی بیوتیک‌ها را تجویز و توزیع کنید.
•  عفونت‌های مقاوم به آنتی بیوتیک را به تیم‌های مراقبت گزارش دهید.
•  با بیماران خود در مورد نحوه صحیح مصرف آنتی بیوتیک‌ها، مقاومت آنتی بیوتیکی و خطرات استفاده نادرست صحبت کنید.
•  با بیماران خود در مورد پیشگیری از عفونت‌ها صحبت کنید (مثلاً واکسیناسیون، شستن دست‌ها، رابطه جنسی ایمن و پوشاندن بینی و دهان هنگام عطسه).

پیشرفت‌های اخیر

با وجود آنکه سالانه به تعداد آنتی بیوتیک‌های کشف شده اضافه می‌شود، سرعت مقاومت آنتی بیوتیکی همچنان در حال افزایش است. این موضوع از آن جهت اهمیت می‌یابد که در بسیاری از موارد با توجه به پیچیدگی در تشخیص نوع میکروارگانیسم عامل عفونت، ممکن است پزشک معالج در تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک مورد نیاز اشتباه کند.

به طور کلی علت عمده عفونت‌های باکتریال عامل گلودرد، استرپتوکوک نوع A می‌باشد. به علت تشابه علائم گلودرد باکتریال با گلودرد ویروسی، در بسیاری از موارد به اشتباه برای گلودرد ویروسی آنتی بیوتیک تجویز می‌شود که نه تنها بر روی بیماری تأثیری ندارد بلکه موجب مقاومت آنتی بیوتیکی می‌شود. امروزه دو روش کلی برای کمک به تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک مورد نیاز بیمار مبتلا به گلودرد در کشور‌های پیشرفته وجود دارد:

•  آزمایش سریع استرپتوکوکی شامل سواب زدن گلو و انجام آزمایش روی سواب است. این آزمایش به سرعت نشان می‌دهد که آیا استرپتوکوک گروه A باعث بیماری شده است یا خیر. اگر آزمایش مثبت باشد، پزشکان می‌توانند آنتی بیوتیک لازم را تجویز کنند. اگر جواب آزمایش منفی باشد، در عمده موارد نیازی به تجویز آنتی بیوتیک نیست.
•  اگر آزمایش منفی باشد اما پزشک همچنان به گلودرد استرپتوکوکی مشکوک است، آنگاه پزشک می‌تواند از سواب، کشت گلو بگیرد که مقداری زمان بر است. با این حال نتایج حاصل از کشت بسیار قابل اعتماد‌تر است. البته باید توجه داشت از کشت گلو بیشتر در عفونت‌های شدید و عفونت‌های بیمارستانی استفاده می‌شود.

منابع

https://www.who. int/news-room/fact-sheets/detail/antibiotic-resistance

https://www.irna.ir/news/۸۳۶۳۰۷۲۵/

https://www.cdc.gov/groupastrep/diseases-public/strep-throat. html