صرع یک بیماری اعصاب است که در آن فرد بیمار به صورت مکرر حملات تشنجی ناگهانی را تجربه می کند. طبق آمار جهانی، حدود 50 میلیون نفر در جهان به بیماری صرع مبتلا هستند. متاسفانه در ایران آمار ابتلاء به این بیماری بسیار بالاتر از سایر کشورها است. بنابر گفته دکتر فرزاد اشرفی، متخصص مغز و اعصاب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، حدود یک میلیون و دویست هزار نفر در کشور مبتلا به این بیماری هستند و نرخ شیوع در ایران 1.8 درصد است که این میزان سه برابر نرخ بیماری در سایر کشورهای جهان است. علاوه بر عوامل ژنتیکی، صدمات ناشی از تصادفات جادهای و جانبازان جنگی از مهمترین علل ابتلا به بیماری صرع در کشور ما به شمار می روند. بنابراین آشنایی بیشتر با این بیماری و یادگیری کمک های اولیه به بیمار مبتلا اهمیت دو چندانی در کشور ما می یابد.
انواع علائم صرع چیست؟
تشنج ها علائم اصلی بروز صرع هستند. علائم بیماری در هر فردی ممکن است با توجه به نوع تشنج متفاوت باشد. در ادامه به برخی از انواع تشنج اشاره خواهیم نمود.
- تشنج پارشیال یا نسبی
در صرع نسبی، آگاهی از بین نمی رود و فرد در حالی که هوشیار است برخی رفتارها را به صورت ناخودآگاه انجام می دهد. این رفتارها شامل موارد زیر می باشند:
- از بین رفتن حس بویایی، چشایی، بینایی یا لامسه
- گیجی
- گزگز کردن و حرکت غیر ارادی اندام ها
- تشنج ابسنس
در این نوع صرع که به نام صرع کوچک نیز شناخته می شود، باعث فقدان توجه و آگاهی نسبت به محیط برای مدت کمتر از 20 ثانیه می شود. در طول حمله ممکن است فرد هیچ عکس العملی نشان ندهد یا به صورت مدام پلک بزند. . ( جهت مطالعه بیشتر به مقاله صرع ابسنس چیست؟ رجوع کنید.)
- تشنج تونیک
تشنج تونیک می تواند منجر به سفتی عضلات پا، دست و یا تنه بدن شود.
- تشنج آتونیک
تشنج آتونیک منجر به از دست رفتن کنترل بر روی عضلات، شل شدن عضلات و در اغلب موارد منجر به افتادن فرد می شود.
- تشنج کلونیک
تشنج کلونیک با حرکات ناگهانی و بی اراده در عضلات صورت، گردن و دست ها شناخته می شود.
- تشنج میوکلونیک
این نوع تشنج منجر به کشیدگی و انقباض در دست ها و پاها می شود.
- تشنج تونیک کلونیک
این نوع تشنج که متداول ترین نوع تشنج نیز می باشد، در ابتدا علائم تونیک و سپس کلونیک در فرد بیمار بروز می یابد. به این صورت که در ابتدا کل عضلات بدن به شدت سفت شده و پس از مدت کوتاهی لرزش و حرکات کلونیک در تمام بدن شروع می شوند. علاوه بر این ممکن است بی اختیاری در ادرار و مدفوع و گاز گرفتن بی اراده زبان اتفاق بیفتد.
نحوه انجام کمک های اولیه در هنگام بروز تشنج
در ابتدا ذکر این نکته حائز اهمیت است که تشنج ها عمدتاً احتیاجی به امداد پزشکی ندارند مگر در مواردی که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
در صورتی که فرد به تشنج خفیفی مبتلا است رعایت این موارد حائز اهمیت است:
- در کنار فرد بیمار تا زمان پایان تشنج بمانید.
- هنگامی که بیمار هوشیار شد، او را به مکان امنی منتقل کنید.
- آرام صحبت کنید و سعی کنید اطراف بیمار را خلوت کنید.
- از رسیدن بیمار به خانه خود مطمئن شوید.
اگر فرد تشنج تونیک کلونیک دارد که در آن حرکات شدید دست و پا انجام می شود، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:
- فرد را آرام به روی زمین منتقل کنید.
- هر شیء نوک تیزی را از او دور کنید.
- سعی کنید شیء نرمی زیر سر بیمار قرار دهید تا در اثر حرکات ناگهانی آسیب نبیند.
- اگر فرد عینک به چشم دارد، آنر در بیاورید.
- لباس های فرد را، مانند کروات که می تواند روی تنفس فرد تاثیر بگذارد آزاد کنید.
اگر تشنج بیش از سه دقیقه به طول انجامید و یا هر یک از موارد زیر اتفاق افتاد، به اورژانس 115 زنگ بزنید:
- بیمار برای اولین بار تشنج کرده است.
- بیمار چند دقیقه یا ساعت پیش هم یک تشنج دیگر کرده است.
- پس از تشنج به سختی تنفس می کند.
- پس از تشنج نمی تواند بلند شود.
- بیمار باردار است.
- بیمار شرایط بالینی خاصی دارد، به طور مثال دیابت یا مشکل قلبی دارد.
در هنگام تشنج، موارد زیر را مورد توجه قرار دهید:
- سعی نکنید حرکات بیمار را متوقف کنید.
- چیزی در دهان بیمار قرار ندهید.
- تنفس دهان به دهان به او ندهید.
- تا هنگامی که کاملا هوشیار نشده به او آب یا غذا ندهید.
آیا می توان از بروز تشنج جلوگیری کرد؟
در بسیاری از موارد، حمله تشنجی قابل پیشگیری نیست، با این وجود رعایت سبک زندگی سالم، نقش مهمی در کاهش تعداد تشنج ها دارد. به طور مثال رعایت میزان خواب کافی، رعایت تغذیه سالم و ورزش سَبُک و مداوم می تواند نقش بسزایی در کاهش حملات تشنجی داشته باشد. در مقاله 11 توصیه جهت تغییر سبک زندگی در بیماران صرع به این موضوع اشاره کرده ایم.
تهیه شده توسط: دکتر میلاد سعادت کیش
مدیکال ادوایزر شرکت داروسازی رها
واحد بازاریابی
منابع: